به تماشای خورشید گرفتگی در روز انقلاب تابستانی - بانیما

نوار گرفت حلقوی از دریای عمان هم گذر می نماید و پس از آن وارد کشور پاکستان می گردد. بنابراین رصدگران کشورمان در مرزهای جنوب شرقی ایران و در اطراف شهر چابهار بیشترین درصد گرفت را تجربه خواهند کرد. جایی که ماه بیش از 95 درصد قرص خورشید را خواهد پوشاند.

خورشید گرفتگی حلقوی چگونه اتفاق می افتد؟

ماه از خورشید بسیار کوچک تر است. از سوی دیگر اما فاصله ماه از زمین نسبت به فاصله زمین از خورشید بسیار کمتر است. بنابراین ما از روی زمین ماه و خورشید را با اندازه ظاهری تقریبا یکسانی در آسمان می بینیم.

به این ترتیب زمانی که ماه درست بین زمین و خورشید قرار می گیرد می تواند تمام قرص خورشید را بپوشاند و بخش هایی از زمین را زیر سایه خود قرار دهد. زمانی که ساکنان و مسافران بخش های محدودی از زمین می توانند نظاره گر خورشید گرفتگی کلی یا کسوف کامل باشند.

اما با توجه به مدار بیضی شکل ماه به دور زمین و کم و زیاد شدن فاصله آن از ما اندازه ظاهری ماه نیز تغییر می نماید. زمانی که ماه در دورترین فاصله خود از زمین (اوج مداری) واقع شده است با اندازه ظاهری کوچک تری در آسمان دیده می گردد.

حال اگر در زمان وقوع خورشید گرفتگی ماه در شرایط اوج مداری قرار داشته باشد قرص ماه آن قدر عظیم نخواهد بود که بتواند تمام قرص خورشید را بپوشاند. در چنین شرایطی در زمان اوج گرفت حلقه ای نورانی از خورشید در اطراف قرص تیره ماه باقی می ماند و خورشید گرفتگی حلقوی رخ می دهد.

خورشید گرفتگی اول تیر نیز یک خورشید گرفتگی حلقوی است. نوار کسوف حلقوی اما از ایران عبور نمی نماید و از کشورمان تنها می توان شاهد خورشید گرفتگی جزئی بود.

جهت سایه

نوار گرفت حلقوی اول تیر از آفریقا شروع می گردد و پس از گذر از یمن، عربستان و عمان به پاکستان، هند و چین می رسد. نوار گرفت حلقوی از دریای عمان نیز عبور می نماید. به این ترتیب بهترین مکان برای رصد این خورشید گرفتگی از ایران نواحی جنوب شرقی کشورمان است. در شهر چابهار ماه بیش از 95 درصد سطح خورشید را می پوشاند. در سواحل جنوب شرقی و در نزدیکی مرز ایران و پاکستان درصد گرفت به 97/4 می رسد.

البته با توجه به شیوع ویروس کرونا و شرایط قرمز استان سیستان و بلوچستان در این روزها سفر به این منطقه زیبا از کشورمان توصیه نمی گردد.

در تمام نقاط دیگر ایران هم خورشید گرفتگی در حالت جزئی و البته با درصد گرفت کمتر دیده خواهد شد.

در تهران گرفت از ساعت 09:04:42 ثانیه صبح شروع خواهد شد و در ساعت 10:16:45 ثانیه به اوج خواهد رسید. در زمان اوج گرفت ماه تقریبا نیمی از قرص خورشید را خواهد پوشاند. خورشید گرفتگی در تهران در ساعت 11:38:04 به سرانجام خواهد رسید.

در این صفحه و جست وجوی رصدگاه مورد نظرتان می توانید اطلاعات مربوط به گرفت (زمان شروع، اوج، سرانجام و درصد گرفت) را برای هر نقطه مشاهده کنید.

رصد ایمن خورشید گرفتگی

این قانون کلی را همواره به یاد داشته باشید: هیچ وقت به صورت مستقیم به خورشید نگاه نکنید.

این قانون البته یک استثنا دارد و آن لحظاتی است که قرص خورشید به صورت کامل توسط ماه پوشانده شده است. یعنی در لحظات کوتاه خورشید گرفتگی کامل.

در غیر این صورت و حتی در زمان گرفت حلقوی رصد خورشید تنها با استفاده از فیلترهای استاندارد رصد خورشید و یا عینک های مخصوص مشاهده خورشید گرفتگی امکان پذیر است.

برای رصد خورشید با چشم غیرمسلح استفاده از عینک های کسوف کافی است. اگر قصد دارید خورشید گرفتگی را با ابزار رصدی (دوربین دوچشمی یا تلسکوپ) رصد کنید باید از فیلترهای مایلار و یا فیلترهای شیشه ای مخصوص رصد خورشید بهره ببرید. به یاد داشته باشید نگاه به خورشید از جوینده تلسکوپ (بدون استفاده از فیلتر) نیز می تواند به چشمان تان آسیب جدی وارد کند. نگاه به خورشید از چشمی دوربین عکاسی (به خصوص زمانی که از لنز تله استفاده می کنید) نیز بسیار خطرناک است.

نکته مهم دیگر این که فیلتر حتما باید جلوی دهانه تلسکوپ و یا دوربین دوچشمی نصب گردد. در صورت قرار نگرفتن فیلتر در مقابل دهانه ابزار رصدی با تقویت و افزایش شدت نور توسط تلسکوپ امکان ذوب شدن قطعات تلسکوپ (به خصوص در مدل های ارزان قیمت) وجود دارد. استفاده از عینک رصد خورشید و نگاه به خورشید از پشت چشمی تلسکوپِ بدون فیلتر نیز بسیار خطرناک است. چرا که گرمای تصویر کانونی شده خورشید می تواند فیلتر استفاده شده در عینک رصد خورشید گرفتگی را ذوب کند.

تنها جایگزین قابل اطمینان فیلترهای مخصوص رصد خورشید برای رصد خورشید گرفتگی با چشم غیرمسلح شیشه جوشکاری شماره 14 است. البته شیشه جوشکاری با این شماره به سختی در بازار پیدا می گردد و به جای آن می توانید دو فیلتر با شماره پایین تر را روی هم قرار دهید و با یاری آن خورشید گرفتگی را ببینید.

به یاد داشته باشید که استفاده از هر وسیله دیگری که فکر می کنید می تواند مانع رسیدن پرتوهای مضر خورشید به چشمان شما بگردد خطرآفرین است. حتی اگر چنین وسایلی نور خورشید را تا حد زیادی کاهش دهند کماکان پرتوهای مضر خورشید را از خود عبور می دهند که می تواند به چشمان تان آسیب بزند.

بنابراین برای رصد مستقیم خورشید با چشم غیرمسلح تنها از عینک های مخصوص رصد خورشید گرفتگی و یا شیشه جوشکاری شماره 14 بهره ببرید. برای رصد مستقیم خورشید با ابزار رصدی نیز از فیلترهای رصدی استاندارد (از نوع مایلار یا شیشه ای) که در مقابل دهانه تلسکوپ و یا دوربین دوچشمی قرار می گیرند بهره ببرید.

اگر به فیلتر مناسب رصد خورشید دسترسی ندارید یک راه بسیار ساده انداختن تصویر خورشید روی یک صفحه کاغذ است. برای این کار سوراخ کوچکی روی یک فویل آلومینیومی یا یک کارت ایجاد کنید، آن را به سمت خورشید بگیرید و یک صفحه کاغذ را در پشت آن قرار دهید. با جابه جایی صفحه دوم و قرار دادن آن در فاصله مناسب می توانید تصویر قرص خورشید را روی آن ببینید. با کمی آزمون و خطا و تغییر اندازه حفره نیز می توانید وضوح و درخشش تصویر خورشید را به حالت بهینه برسانید.

برای بهتر شدن شرایط رصد می توانید از یک جعبه کارتنی عظیم (مانند شکل زیر) بهره ببرید و ابزاری ساده برای رصد خورشید گرفتگی بسازید.

امیدواریم با رعایت تمام نکات ایمنی و در آسمانی صاف از رصد خورشید گرفتگی اول تیر لذت ببرید.

عکس کاور: کسوف حلقوی سال 2012.

Credit: Colleen Pinski

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا